رمضان ماه ذی مقدمه است بی مقدمه نمی توان وارد این ماه شد، ماه شعبان بهترین مقدمه و زمینه برای ورود به ماه رمضان است، با تربیت نفس و مراقبت آمادگی لازم را برای ورود به مهمانی خداوند محیا کنیم . امام خمینی (ره) فرمدند: " شما در این چند روزی که به ماه مبارک رمضان مانده به فکر باشید خود را اصلاح کرده توجه به حق تعالی پیدا نمایید از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید. اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده اید قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید. زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید. مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتی تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند و در محضر ربویی با نعم الهی و در مهمانسرای باری تعالی آلوده به معاصی باشید. شما در این ماه شریف به ضیافت حق تعالی دعوت شده اید.... خود را برای مهمانی با شکوه حق آماده سازید.... همان طور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید چشم و گوش و زبان را هم از معاصی بازدارید. از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت تهمت بدگویی و دروغ نگه داشته کینه حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید... دائما متوجه باشید این عملی که می خواهید انجام دهید این سخنی که می خواهید بر زبان آورید این مطلبی که دارید استماع می کنید از نظر شرع چه حکمی دارد... اگر دیدید کسی می خواهد غیبت کند جلوگیری کنید و به او بگویید ما متعهد شده ایم که در این سی روز رمضان از امور محرمه خودداری ورزیم. و اگر نمی توانید او را از غیبت بازدارید از آن مجلس خارج شوید ننشینید و گوش کنید. مسلمین باید از شما در امان باشند. کسی که دیگر مسلمانان از دست و زبان و چشم او در امان نباشند در حقیقت مسلمان نیست مسلمان ظاهری و صوری می باشد لااله الاالله صوری گفته است. اگر خدای نخواسته خواستید به کسی جسارت کنید اهانت نمایید مرتکب غیبت شوید بدانید که در محضر ربویی هستید میهمان خدای متعال می باشید و در حضور حق تعالی به بندگان او اسائه ادب می کنید و اهانت به بنده خدا اهانت به خداست."

سید بن طاووس علیه الرحمه بیان می دارد:

جهت آمادگی برای ورود به میهمانی خداوند، رعایت چند نکته برای اهل مراقبه لازم و ضروری است که آنها را به ترتیب اولویت بیان می‌کنیم :

نماز شکر

چون سالک، دریافت که ماه مبارک رمضان آغاز سالی است که می‌توان در آن، به وسیلة عبادت به سعادت و کمال دست یافت و در شب قدر، تدبیر و میزان امور رقم می‌خورد و دعاها مستجاب می‌شود، شایسته می‌بیند که با به جا آوردن نماز شکر، با سال گذشته وداع کرده، به استقبال سال آینده رود و به جهت نجات از خطرهای سال گذشته و دست‌یابی به رضایت پروردگار و توفیق درک سال جدید، با فراغت کامل و به دور از بیماری‌ها و آفات باطنی و ظاهرى، شکر الهی را به جای آورد.

 توبه و استغفار

آنگاه توبه را از خویشتن شروع می‌نماید، از خدا به خاطر کوتاهی‌ها و ظلم‌هایی که در حق او نموده، طلب عفو و گذشت کرده و از سستی‌هایی که در اصلاح و پاکی قلب، جهت توجه و عنایت خداوند روا داشته، و همچنین دربارة کم‌کاری‌های اعضای و جوارح خود در عبادت و عقب انداختن توبة نصوح، از خداوند بخشش می‌طلبد و از جانب هر عضوی از اعضای خود صدقه می‌دهد؛ زیرا خداوند فرموده است:

إنّ الحسنات یذهبن السّئیات1

کارهای نیک آثار گناهان را می‌زداید.

آنگاه به جهت آثار و خواص فراوان صدقه، به ازای هر روز و شب از سال آینده، قرص نانی صدقه می‌دهد.2

نماز با فضیلت توبه: انس بن مالک می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) روز یکشنبة ماه ذیقعده خارج شد و فرمود: ای مردم! کدام یک از شما می‌خواهد توبه کند؟ مردم گفتند: همه می‌خواهیم توبه کنیم. حضرت فرمود: غسل کنید، وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت پس از حمد، سه مرتبه سورة «قل هوالله احد» و یک بار «قل اعوذ برب الفلق» و یک بار نیز «قل اعوذ برب الناس» را بخوانید و سپس 70 مرتبه استغفار کنید.3 و در پایان استغفارها «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» گفته، پس از آن بگویید:

«یا عزیز یا غفّار إغفر لی ذنوبی و ذنوبَ جمیع المؤمنین و المؤمناتِ فإنّه لا یغفر الذّنوبَ إلّا أنت»، سپس پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر بنده‌ای از امّت من که این عمل را انجام دهد، از آسمان به او خطاب می‌شود: ای بندة خدا! اعمالت را از سر گیر و دوباره شروع کن؛ زیرا توبة تو پذیرفته و گناهانت آمرزیده شده است. و ملکی از زیر عرش ندا می‌دهد: ای بندة خدا! برکات و خیرات الهی بر تو و بر خاندان تو و بر فرزندان تو باد! و ملکی دیگر چنین ندا می‌دهد که ای بندة خدا! دشمنان تو در قیامت از تو راضی می‌شوند! و ملکی دیگر می‌گوید: ای بندة خدا! با ایمان کامل می‌میری و دین تو محفوظ می‌ماند و قبرت گشاده و نورانی می‌گردد! و ملکی دیگر چنین ندا می‌دهد: ای بندة خدا! پدر و مادرت از دست تو راضی و خشنود می‌شوند، اگرچه بر تو خشمناک و ناراضی بوده‌اند و این نماز موجب بخشش پدر و مادر و فرزندانت گردید و روزی تو در دنیا و آخرت گسترش پیدا کرد و زیاد شد. در پایان هم جبرئیل می‌فرماید: خودم هنگام جان کندن نزد ملک الموت حاضر می‌شوم و سفارش تو را به او می‌کنم تا در آن لحظة سخت با تو مدارا و نرمی کند و فشار جان کندن هیچ خدشه‌ای به تو وارد نسازد و روح تو از جسدت با ایمان خارج شود. مردم از آن حضرت(ص) سؤال کردند: اگر شخصی در غیر ماه این عمل را انجام دهد، همین آثار بر نماز وی مترتب است؟

حضرت فرمود: مانند همین امور برای او نیز هست و حضرت جبرئیل(ع) در هنگام معراج، این کلمات و نماز را به من تعلیم فرمود.4

توسل به آستان پروردگار

چنانچه گذشت، ماه رمضان، اول سالِ بعضی از خواص و اهل سرّ ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ می‌باشد؛ پس شایسته است به کرم و رحمت الهی متوسّل شوی و از او درخواست کنی تا تو و هر آنچه که تو را در اجرای فرامین او، در طول سال آینده یاری می‌دهد نگه دارد؛ همان طور که اگر انسان بخواهد به مسافرتی یکساله برود، برای یافتن راهنما و نگهبان و رفیق سفر و جانشین برای امور روزانه در طول مدت غیبتش باید تلاش نماید و چنانچه برای سال جدید آمادگی نداشته باشد، گویا سفر یک‌ساله‌ای را شروع کرده، نسبت به سرنوشت و پیش آمدهای آن بی‌اطلاع است. پس چه بی‌نیازی والاتر از خداوند متعال تا تمامی امور سال آینده خویش را به او بسپاری و با اطمینان خاطر سفر خود را شروع نمایى؟5

توسل به حضرات ائمه معصومین(ع)

مهم‌ترین مسئله‌ای که سالک در شب اول ماه باید انجام دهد، توسل به نگهبانان و حامیان خود، یعنی ائمة مصومین(ع) می‌باشد. او باید آبرو و چهرة نورانی آنان را در پیشگاه خداوند شفیع قرار دهد؛ زیرا روی سیاه و ظلمانى، شایستة توجه به خداوند با عظمت و صاحب جلال نیست. سالک باید در توسّل به آستان آن بزرگواران با لطافت بسیار سخن گوید و حالت گریه و تضرع و پریشانی خود را زیاد کند تا مورد قبول آن حضرات واقع شده، شفاعتش کنند و قبول و موفقیّت در اعمال را در راستای خشنودی خداوند برای او از حضرت احدیّت مسئلت و درخواست نمایند؛ زیرا حضرت حق کریم است و انسان‌های بزرگوار و کریم را ردّ نخواهد کرد، به ویژه این اولیا که خداوند آنان را به عنوان درب‌های رحمت و روشنی‌بخش راهش در بین آفریده‌ها قرار داده، آنان را با کرامت و بزرگواری تربیت نموده و دستور پناه دادن بندگانش را به آنان داده است. چه بسا ممکن است انسان هنگام توسّل، با عنایت یک ساعتة آنها به سعادتی نائل شود که با عبادت یک سال نمی‌تواند آن را کسب کند؛ پس فرصت را غنیمت شمار و پس از عرض سلام و حمد و ثنای آنان چنین بگو: «ای آقای من! تو در این شب حمایت کننده و نگهبان امت و کریم‌ترین آفریده‌ها هستى، میهمانی را دوست داری و از جانب خداوند مأمور هستی که پناهگاه بندگان باشی و این بنده، میهمان خداوند و تو است و به حضرت حق و آستان شما پناه آورده است؛ پس بنده‌ات را پناه ده و پذیرایی‌اش نما و پذیرایی مرا در این شب عزیز، ورود در جمع دوستان و شیعیان خود قرار ده و دعا و شفاعت و ولایت خود را شامل حالم نما و در پیشگاه خداوند وساطت کن تا از بخشش و پذیرش و رضایت او بهره‌مند گردم و با نظر رحمتی به سویم بنگرد که پس از آن هیچ گاه ناخرسندی و خشمی نباشد و مرا به شیعیان خود که در بارگاه قرب الهی آرمیده‌اند و دوستانی که گوی سبقت را از همگان ربوده‌اند، ملحق نما؛ چون که شفاعت شما در پیشگاه خداوند ردّ نمی‌شود و برای شما نزد خداوند شأن و منزلت والایی است، پس ای سرپرست و زمامدارم! به حق آن مقام و منزلتی که خداوند به شما عنایت فرموده است از شما می‌خواهم که آنچه تقاضا کردم به من عنایت فرمائید و به میزان بزرگواری‌تان بر آن بیفزایید و به پستی و کم مقداری و بدحالی من ننگرید؛ زیرا در میهمانی انسان‌های بزرگوار بخشش بر آنان گران نیست و هیچ‌گاه بخشش و عطاهای ایشان به مقدار ارزش ناچیز میهمانانشان محدود نمی‌باشد، چرا که لطف و عطا همواره در خور بخشایندگان است. ای آقایان من! شما بودید که بزرگواری را به بزرگواران و شیوة بخشش و سخاوت را به انسان‌های سخاوتمند آموختید؛ اگر جود و بخشش یادآوری گردد، شما ابتدا و انتها و اصل و فرع آن هستید و اگر سخن از بزرگواری به میان آید، شما معدن و سرچشمة آن می‌باشید؛ چه، درخواست کننده از شما ردّ نمی‌شود و آرزومندان درگاهتان ناامید نمی‌گردند.

مولای من! تو چه وقت مرا از ضیافت خویش محروم ساخته‌ای و در محفلت به هلاکت دچار نموده‌اى؟! نه، از تو چنین عملی با میهمانت بسیار بعید است».

خلاصه آنکه سالک باید با تمام وجود در به دست آوردن لطف، شفاعت و ترحّم حضرات ائمه(ع) بکوشد تا با عمل یک ساعتة خود سعادت سال آیندة خویش را تأمین کند و با کوشش اندک فضایل عظیم را کسب نماید، سپس این توسل را در هر روز و شب با سلام دادن به آن بزرگواران و ذکر بعضی از آنچه گذشت ادامه دهد.6

 پاک کردن اموال با خمس

از مراقبات و اعمال مهمی که سالک پس از توبه و پاک کردن قلب باید انجام دهد آن است که به وسیلة پرداختن خمس، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، پوشاک و مسکن و هر آنچه که شخص روزه‌دار با آن سر و کار دارد را پاک و طاهر نماید و بهتر آن است که خمس اموالش را ابتدای ماه بدهد تا عبادات و اعمالش از راه حلال انجام پذیرد.7

پی‌نوشت‌ها:

با استفاده از: پیمانة عشق، نوشتة احمدرضا حسین‌زاده اصفهانى، با تلخیص.

1. سورة هود (11)، آیة 114.

2. مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان می‌نویسد: ظاهر آن است که باید استغفار مذکور و دعای بعد از آن را پس از نماز به‌جا آورد.

3. سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص 308، ملکی تبریزى، میرزا جواد آقا، المراقبات، ص 188، همان، ذیل اعمال ماه ذیقعده. همان گونه که حضرت در پایان روایت فرموده‌اند، این نماز با فضیلت، اختصاصی به ماه ذیقعده نداشته و انجام آن در اوقات دیگر نیز مطلوب می‌باشد، به همین جهت علمای اخلاق این نماز را در اوقات دیگر سال برای سالکین توصیه می‌نمایند.

4. سید بن طاووس، همان، ص 21.

5. همان، ص 22.

6. ملکی تبریزى، همان، ص 130.

7. همان، ص 127، اقبال الاعمال، ص